AUTORSKI PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH
Z BIOLOGII „MATURA NA SZÓSTKĘ”Opracowany przez Elżbietę Imgrunt nauczyciela biologii
w Zespole Szkół im. Wł. St. Reymonta w Małaszewiczach
WSTĘP
Program ten ma na celu powtórzenie i rozszerzenie wiadomości z biologii w trakcie dodatkowych zajęć fakultatywnych prowadzonych w klasie II i kontynuowanych w klasie III Liceum Ogólnokształcącego i Profilowanego.Są to zajęcia dodatkowe aby uczniowie doskonale przygotowali się do matury, ponieważ o przyjęciu na studia będzie decydowała ilość punktów uzyskanych na egzaminie maturalnym. Zamierzam dobrze przygotować moich uczniów do tego egzaminu maturalnego i jednocześnie stworzyć im możliwość jak najlepszego startu na wyższe uczelnie o charakterze biologicznym, medycznym oraz pokrewne.
ZAŁOŻENIA PROGRAMU
- przygotowanie uczniów do matury i dalszej edukacji w zakresie nauk biologicznych powtórzenie i utrwalenie materiału nauczania
- poszerzenia niektórych wiadomości i umiejętności z biologii
- sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z biologii
- uzupełnienie czy też nadrobienie braków w wiadomościach i umiejętnościach
- kształtowanie poglądów i przekonań dotyczących wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce
- wdrożenie uczniów do rozwiązywania zadań różnych typów
- kontrola własnego tempa pracy podczas rozwiązywania zadań w różnych formach i różnych typów
- dokonanie samooceny postępów w nauce
- upowszechnianie wiedzy biologicznej wśród olimpijczyków
- rozwijanie zainteresowań wiedzą biologiczną wśród olimpijczyków
Celem zajęć fakultatywnych z biologii jest powtórzenie, utrwalenie i poszerzenie zakresu materiału oraz przygotowanie do egzaminu maturalnego. Jednocześnie pokazanie uczniom, jak w sposób efektywny pracować, tworzyć i przewidywać aby osiągnąć cel przez siebie wyznaczony. Kształtować własne życie, być zdrowym i stworzyć odpowiednie warunki dla siebie i dobrze przygotować się do zadań realizowanych w przyszłości.
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMUProgram zajęć fakultatywnych z biologii pt. ”Matura na szóstkę” został opracowany dla Liceum Ogólnokształcącego i Liceum Profilowanego klas drugich i trzecich w Zespole Szkół. Jest on opracowany zgodnie z Podstawą Programową Kształcenia Ogólnego czwartego etapu edukacji szkolnej dotyczącej edukacji biologicznej.
Założenia programu uwzględniają następujące akty prawne:
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 15 lutego 1999r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. z 1999 r. nr 14, poz. 129).
Akty prawne regulujące przeprowadzanie egzaminów maturalnych:
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2003 r. nr 26, poz. 225).
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów (Dz. U. z 2003 r. nr 90, poz.846).
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 października 1999 r. w sprawie wymagań, jakim powinni odpowiadać egzaminatorzy okręgowych komisji egzaminacyjnych oraz warunków wpisywania i skreślania z ewidencji egzaminatorów (Dz. U. z 1999 r. nr 93, poz.1071).
Podstawowymi celami edukacyjnymi w nauczaniu biologii powinno być osiągnięcie przez ucznia:
- rozumienia zależności istniejących w środowisku przyrodniczym
- świadomości zmienności świata ożywionego
- świadomości znaczenia zachowania różnorodności biologicznej oraz motywacji do przestrzegania zasad jej ochrony
- rozumienia jedności podstawowych procesów życiowych organizmów przy ich różnorodności
- rozumienia zależności człowieka od środowiska i wpływu człowieka na środowisko
- świadomości zagrożeń cywilizacyjnych
- rozumienia podstaw działania własnego organizmu
- rozumienia podstawowych zasad dziedziczenia
- podstawy odpowiedzialności za zdrowie swoje i innych ludzi
- motywacji do przestrzegania ogólnych zasad higieny.
Z celami edukacyjnymi nauczania biologii związane są zadania szkoły, do których należą:
- Umożliwienie uczniom projektowania i prowadzenia obserwacji i doświadczeń biologicznych.
- Umożliwienie uczniom poznania podstawowych procesów życiowych organizmów.
- Rozwijanie odpowiedzialności ucznia za działania podejmowane w najbliższym środowisku.
- Prowadzenie uczniów do zrozumienia podstaw funkcjonowania własnego organizmu.
Reforma systemu edukacji stworzyła szkołom i nauczycielom możliwości realizowania różnorodnych programów nauczania oraz budowania własnych programów dydaktycznych. Takie zróżnicowanie wymaga jednak wprowadzenia wspólnych punktów odniesienia. W związku z tym zakres wymagań dla wszystkich uczniów, zdających egzamin maturalny z biologii w zakresie podstawowym jest identyczny. Został on określony przez standardy wymagań egzaminacyjnych.
Program zajęć fakultatywnych z biologii pt. ”Matura na szóstkę” napisałam zgodnie ze standardami wymagań egzaminacyjnych.
W programie tym standardy wymagań egzaminacyjnych będące podstawą przeprowadzania egzaminu maturalnego, obejmują trzy obszary:
- Wiadomości i rozumienie
- Korzystanie z informacji
- Tworzenie informacji
Program zajęć fakultatywnych z biologii pt. ”Matura na szóstkę” będę realizować w Zespole Szkół w roku szkolnym 2005/2006 oraz kontynuowała w roku szkolnym 2006/2007.
Program ”Matura na szóstkę” przeznaczony jest dla uczniów klas drugich Liceum Ogólnokształcącego i Liceum Profilowanego, którzy wyrażą chęć zdawania w przyszłości matury z biologii z dalszą kontynuacją w klasach trzecich. Program będę realizowała na dodatkowych lekcjach oprócz podstawowych zajęć z biologii. Zajęcia te będą odbywały się według następującego harmonogramu:
HARMONOGRAM ZAJĘĆ
|
Zajęcia podstawowe |
Zajęcia fakultatywne |
Realizowany program |
„Biologia”- Program nauczania dla Liceum Ogólnokształcącego, Liceum Profilowanego i Technikum Wydawnictwo OPERON DKOS-4015-5/02 |
Program zajęć fakultatywnych z biologii pt. ”Matura na szóstkę” |
Klasa I |
1 godz./tyg |
______________________________ |
Klasa II |
2 godz./tyg. |
1 godz./tyg. |
Klasa III |
1 godz./tyg. |
2 godz./tyg. |
Łączna liczba godzin |
110 godzin |
70 godzin |
Realizacja celów edukacyjnych i zadań szkoły w nauczaniu biologii w szkole średniej wyraża się z kolei w treściach programowych oraz oczekiwanych osiągnięciach uczniów.
PLANOWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW
- Formułowanie hipotez. Analizowanie i interpretowanie wyników obserwacji i doświadczeń wraz z oceną ich wiarygodności.
- Gromadzenie, integrowanie, opracowywanie wiedzy z różnych dziedzin niezbędnej do wyjaśnienia procesów życiowych.
- Interpretowanie zależności między budową i funkcją układów i narządów w organizmach; postrzeganie funkcjonowania organizmu jako integralnej całości.
- Interpretowanie zależności między środowiskiem życia organizmu a jego budową i funkcjonowaniem.
- Analizowanie struktury i funkcjonowania wybranych ekosystemów.
- Ocenianie zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym w wyniku oddziaływania człowieka i ich wpływu na jakość życia oraz umiejętność odnajdywania środków zaradczych.
- Analizowanie przyczyn zakłóceń stanu zdrowia człowieka, przewidywanie skutków własnych decyzji w tym zakresie; prowadzenie zdrowego trybu życia.
- Formułowanie zasad zrównoważonego rozwoju i analiza własnych decyzji i zachowań w tym zakresie
Zakres i stopień trudności będzie stopniowo wzrastał wraz z możliwościami uczniów oraz w miarę poszerzania wiadomości.
Proponuję, aby program był realizowany metodami aktywnymi.
SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓWUczniowie będą zachęcani do nauki po przez stosowanie różnych metod nauczania oraz przez aktywne uczestnictwo w rozwiązywaniu problemów. W programie „Matura na szóstkę” przyjęłam następującą klasyfikację metod nauczania (wg J. Zborowskiego):
Metody kierowania samodzielną pracą uczniów:
- metoda laboratoryjna
- praca z książką
- metoda modelowania
- metoda gier dydaktycznych
- metoda projektów
Metody poszukujące:
- pogadanka dyskusja
- seminarium
Metody podające:
- opowiadanie i opis
- wykład
- referat ucznia
W trakcie stosowania powyższych metod nauczania będę odnosiła się do licznych technik nauczania. Do najczęściej stosowanych na zajęciach fakultatywnych będą należały:
- karty dydaktyczne
- praca z tekstem
- pokaz-demonstracja
- pytania i odpowiedzi
- pomoce wizualne
- burza mózgów
Program powinien zachęcać uczniów do pilnej nauki oraz osiągania jak najwyższych wyników. Stały dostęp do pracowni komputerowej, umożliwi zdobywanie nowych wiadomości oraz poszerzanie wiedzy.
W realizacji tak ogromnego przedsięwzięcia jest konieczna pomoc Rodziców, ich zaangażowanie. Rodzice uczniów są otwarci na wszelkie innowacje proponowane w szkole. Osiągnięcie tego jest możliwe tylko wtedy, kiedy Rodzic dąży do częstych kontaktów ze szkołą i nauczycielem prowadzącym zajęcia. I tak sumując chęci uczniów oraz współpracę z rodzicami doprowadzę do wydajnych efektów nauczania i wysokich wyników na egzaminie maturalnym.
CELE OGÓLNE PROGRAMU
- wykazanie się przez ucznia znajomością i rozumieniem podstawowych pojęć, praw, zjawisk i procesów
- stosowanie posiadanej wiedzy do rozwiązywania zadań teoretycznych i praktycznych
- stosowanie metod badawczych do rozwiązywania problemów
- samodzielne formułowanie i uzasadnianie opinii i sądów na podstawie posiadanych i podanych informacji.
Program zajęć fakultatywnych z biologii pt. ”Matura na szóstkę” składa się z ośmiu bloków tematycznych:
- Biologia i medycyna a człowiek
- Struktura organizmu
- Fizjologia organizmów głównie człowieka
- Elementy genetyki
- Bioróżnorodność organizmów
- Elementy ewolucjonizm
- Biogeografia
- Ekologia i ochrona środowiska
Każdy z tych bloków będzie realizowany na poszczególnych etapach nauczania.
„MATURA NA SZÓSTKĘ”
Blok tematyczny |
Treści nauczania |
Standardy |
Biologia i medycyna a człowiek |
- czynności życiowe i cechy istot żywych
- poziomy organizacji żywej materii
- podstawy logicznego myślenia, obserwacje i doświadczenia w biologii
- człowiek obiektem zainteresowań i badań filozofów, biologów i lekarzy
- przyrządy optyczne w nauczaniu biologii
|
I.1a. I.1. II.2. II.3. III.2. |
Struktura organizmu |
- komórki, ich budowa i pełnione funkcje
- różnice między komórkami
- komórki bakteryjne, znaczenie bakterii w przyrodzie i życiu człowieka, choroby bakteryjne
- komórka eukariotyczna
- podziały komórkowe
- bakterie roślin i zwierząt
- tkanki i organy, ich budowa i pełnione funkcje (na wybranych przykładach)
- tkanki roślinne twórcze i stałe
- wirusy i choroby wirusowe
- wiroidy i priony
|
I.1a. I.1b. I.1c. I.2a. I.2b. I.4a. I.4 II.1. II.2. II.3. III.2. |
Fizjologia organizmów w szczgólności człowieka |
homeostaza
- układy wykonawcze: pokarmowy, oddechowy, krążenia, wydalniczy, rozrodczy, ruchu
- układy kontrolno-koordynujące: nerwowy i dokrewny
- powłoka wspólna ciała człowieka- organizm jako układ otwarty
- metabolizm i jego kierunki
- homeostaza - stałość środowiska wewnętrznego organizmu
odżywianie
- potrzeby pokarmowe i sposoby odżywiania się organizmów
- substancje chemiczne, budowa i ich rola
- układ pokarmowy i przebieg procesów trawiennych u człowieka
- żołądek przeżuwaczy
- zasady racjonalnego odżywiania
oddychanie i wymiana gazowa
- oddychanie tlenowe i beztlenowe
- wymiana gazowa u zwierząt
- układ oddechowy człowieka i jego schorzenia
transport substancji i płyny ustrojowe
- płyny ustrojowe u zwierząt
- funkcje homeostatyczne i obronne u człowieka pełnione przez krew
- grupy krwi,
- układ krwionośny człowieka
- układ limfatyczny
- choroby układu krążenia
wydalanie
- zbędne i szkodliwe produkty przemiany materii i sposoby ich usuwania u zwierząt
- układ wydalniczy u człowieka i jego schorzenia
rozmnażanie i rozwój organizmów
- rozmnażanie bezpłciowe i płciowe
- spermatogeneza i oogeneza
- wzrost i rozwój zwierząt
- biologia rozmnażania się i rozwój człowieka
- higiena układu rozrodczego oraz ciąży
ruch- przemieszczanie się
- sposoby poruszania się zwierząt
- budowa i rola części biernej i czynnej układu ruch
- sprawność fizyczna i higiena układu ruchu
regulacja i koordynacja procesów życiowych
- regulacja hormonalna u roślin
- regulacja hormonalna u człowieka i jej zaburzenia
- budowa, funkcje i higiena układu nerwowego oraz wybranych narządów zmysłów człowieka
powłoka wspólna ciała człowieka
- pokrycie ciała u zwierząt
- budowa i rola skóry
- podstawy higieny i niektóre schorzenia skóry
niektóre czynniki wywołujące choroby człowieka
- podział chorób i ich charakterystyka
- alergeny i mechanizm reakcji alergicznej
- choroby nowotworowe i ich profilaktyka
- choroby zakaźne i pasożytnicze
- cykle rozwojowe wybranych pasożytów
- trucizny i środki psychoaktywne.
|
I.1a. I.1b. I.1c. I.2a. I.2b. I.3c. I.4a. I.4b. II.1. II.2. II.3. III.1. III.2. |
Elementy genetyki |
- budowa jądra komórkowego, podziały komórkowe
- budowa DNA, kod genetyczny, synteza białek
- mutacje i czynniki mutagenne
- choroby dziedziczne
- zasady inżynierii genetycznej, zastosowania biotechnologii.
|
I.1a. I.1b. I.1c. I.2a. I.4b. I.4c. II.1. II.2. II.3. III.2. |
Bioróżnorodność organizmów |
- podstawy taksonomii
- podział systematyczny organizmów na 5 królestw
- charakterystyka podstawowych taksonów: protisty, mszaki, paprotniki, rośliny nagozalążkowe, rośliny okrytozalążkowe, grzyby, bezkręgowce, kręgowce
- podobieństwa i różnice mszaków i paprotników
- przegląd systematyczny bezkręgowców
- różnorodność kręgowców
- przystosowania kręgowców do środowiska życia
- znaczenie organizmów dla środowiska i gospodarki człowieka
|
I.3a. I.3b. I.4b. II.1. II.2. II.3. III.1. III.2. |
Elementy ewolucjonizmu |
- pojęcie gatunku
- mutacje i ich konsekwencje, dobór naturalny
- ewolucja jako źródło bioróżnorodności
- biogeneza
- zasady klasyfikacji naturalnej, drzewa filogenetyczne zwierząt
- formy przejściowe kręgowców
- ewolucja naczelnych, antropogeneza
- rasy ludzkie
|
I.4a. I.4b. I.4c. II.1. II.2. II.3. III.2. |
Biogeografia |
- tolerancja ekologiczna organizmów
- czynniki wpływające na rozmieszczenie organizmów
- państwa roślinne
- krainy zwierzęce.
|
I.3a. I.3b. I.4a. I.4b. II.1. II.2. II.3. III.2. |
Ekologia i ochrona środowiska |
- populacja i parametry ją charakteryzujące
- ekosystem, główne typy ekosystemów Ziemi, struktura troficzna ekosystemu, przepływ energii i krążenie materii w ekosystemie, sukcesja ekologiczna
- antropopresja, przyczyny i skutki zmniejszania różnorodności biologicznej
- chemiczne zanieczyszczenia powietrza, wody, gleby, nadmierne odwadnianie i erozja gleb, eutrofizacja wód
- zasoby odnawialne i nieodnawialne, racjonalna gospodarka zasobami
- zasada zrównoważonego rozwoju
|
I.3a. I.3b. I.3c. I.4a. I.4b. II.1. II.2. II.3. III.1. III.2. |
Ewaluacja:
Użyteczność - czy wyposaża ucznia w wiadomości i umiejętności potrzebne i przydatne w czasie zdawania egzaminu maturalnego
Integracja - czy zagadnienia są interdyscyplinarne
Ciekawość -czy wyzwala spontaniczną aktywność uczniów, dociekliwość, rozwija zainteresowania.
Co utrudnia i co ułatwia jego realizację.
Czy stosowane metody i techniki są skuteczne.
Pomiary ewaluacji związane ze zdobyciem wiedzy można przeprowadzić w sposób jakościowy i ilościowy, określając stan początkowy i końcowy.
Biorąc pod uwagę ideę tego programu, mówiąc o traktowaniu wychowanka podmiotowo, uznając jego wolność i drogę wyboru, musimy pamiętać, że rezultaty są możliwe, ale niepewne. Podczas realizacji programu ważne jest kształtowanie pozytywnych postaw lub zmianę negatywnych na pozytywne, a ich utrwalenie można przyjąć za jedną z form procesu wychowania i kształcenia. W takiej sytuacji możemy mówić o końcowej ocenie postaw. Przez cały czas należy dokonywać analizy, czy podjęte działania nastawione na tworzenie pewnych modeli w szkole i na lekcjach są przenoszone do domu ucznia i jego środowiska. Czy zaprocentują w przyszłości podczas ważnych wyborów. Podstawą sukcesu jest intensywna praca uczniów i nauczyciela w środowisku i na rzecz środowiska.
mgr Elżbieta Imgrunt